Ylalaşyk dünýädäki plastmassa hapalanmagynyň öňüni almak üçin görlüp-eşidilmedik ädimdir.Patrizia Heidegger UNEA-nyň Naýrobidäki mejlisler otagyndan hasabat berdi.
Maslahat otagynda ýüze çykan dartgynlylyk we tolgunma göze ilýär.Delegatlaryň arkasynda bir ýarym hepde dowam eden güýçli gepleşikler, köplenç daň atýança bolýar.Aktiwistler we aklawçylar oturgyçlarynda tolgunýarlar.Olar Keniýanyň Naýrobi şäherine, BMG-nyň 5-nji Daşky gurşaw mejlisine (UNEA) geldi, hökümetleriň ençeme ýyl bäri işleýän karary barada ylalaşýandyklaryna göz ýetirmek üçin: tekstde Halkara gepleşik komitetini (INC) döretmek teklip edilýär. kanuny taýdan berkidilen, plastik hapalanmagynyň öňüni almak üçin halkara şertnama.
UNEA-nyň prezidenti, Norwegiýanyň daşky gurşaw ministri Bart Espen Eide galany basyp, kabul edilen rezolýusiýany, dabaraly el çarpyşmalary we şowhunly sesleri yglan edende.Reliefeňillik munuň üçin gaty göreşenleriň ýüzünde, käbiri gözlerinde şatlyk ýaşlary bilen.
Plastiki hapalanma krizisiniň gerimi
Her ýyl 460 million metrik tonnadan gowrak plastmassa öndürilýär, gazylyp alynýan ýangyçlardan 99%.Her ýyl azyndan 14 million tonna okeanlarda gutarýar.Plastmassa ähli deňiz galyndylarynyň 80% -ini emele getirýär.Netijede, ýylda bir million umman haýwanlary öldürilýär.Mikroplastikalar köp sanly suw görnüşlerinde, adam ganynda we göwrelilik döwründe plasentada tapyldy.Plastmassanyň diňe 9% töweregi gaýtadan işlenýär we dünýädäki önümçilik mukdary ýylsaýyn artmagyny dowam etdirýär.
Plastiki hapalanma global krizisdir.Plastmassa önümleri global üpjünçilik we baha zynjyrlaryna eýedir.Plastiki galyndylar yklymlara iberilýär.Deňiz hapalary serhetleri bilmeýär.Adamzat üçin umumy alada hökmünde plastiki krizis global we gyssagly çözgütleri talap edýär.
2014-nji ýylda açylan mejlisinden bäri UNEA herekete çagyryşlary kem-kemden gördi.Üçünji sessiýasynda deňiz hapalary we mikroplastika boýunça bilermenler topary döredildi.2019-njy ýylda UNEA 4-iň dowamynda daşky gurşaw guramalary we tarapdarlar şertnama baglaşmak üçin köp tagalla etdiler we hökümetler razy bolup bilmediler.Üç ýyldan soň gepleşiklere başlamak mandaty şol ýadawsyz kampaniýaçylaryň hemmesi üçin uly ýeňiş.
Global mandat
Raýat jemgyýeti, mandatyň plastmassa önümçiliginiň, ulanmagyň, gaýtadan işlemegiň we galyndylary dolandyrmagyň ähli basgançaklaryny öz içine alýan ömrüň dowamlylygyny üpjün etmek üçin köp göreşýär.Kararda önümiň dizaýnyny goşmak bilen plastmassanyň durnukly önümçiligini we sarp edilmegini öňe sürmek we tegelek ykdysadyýetiň çemeleşmeleri görkezilýär.Raýat jemgyýeti, şertnamada plastmassa önümçiliginiň azalmagyna we galyndylaryň öňüni almaga, esasanam bir gezeklik plastmassany ýok etmäge gönükdirilmelidigini nygtaýar: diňe gaýtadan işlemek plastik krizisi çözüp bilmez.
Mundan başga-da, mandat diňe deňiz hapalaryny öz içine alýan şertnamanyň öňki düşünjelerinden has ýokarydyr.Şeýle çemeleşme, ähli gurşawda we tutuş ömrüň dowamynda plastiki hapalanmagy çözmek üçin sypdyrylan pursat bolardy.
Şertnama, şeýle hem, gaýtadan işlemek, bio esasly ýa-da biodegrirlenip bilinýän plastmassa ýa-da himiki gaýtadan işlemek baradaky ýalňyş talaplary öz içine alýan plastmas krizisine we ýaşyl ýuwulmagyna ýalňyş çözgütlerden gaça durmaly bolar.Zähersiz doldurmak we gaýtadan ulanmak ulgamlarynyň täzelenmegine itergi bermeli.Şeýle hem, plastmassa material we aç-açanlyk üçin standart ölçegleri, şeýle hem plastmassanyň ömrüniň ähli döwründe zäherli däl tegelek ykdysadyýet üçin plastmassa zyýanly goşundylaryň çäklendirmelerini öz içine almalydyr.
Kararda Komitetiň işine 2022-nji ýylyň ikinji ýarymynda başlajakdygy göz öňünde tutulýar. 2024-nji ýyla çenli işini tamamlamak we gol çekmek üçin şertnama hödürlemek göz öňünde tutulýar.Şol möhlet saklanylsa, esasy köptaraplaýyn daşky gurşaw şertnamasynyň iň çalt gepleşikleri bolup biler.
Plastmassadan dynmak üçin (gümürtik) ýolda
Kampaniýa alyp barýanlar we aktiwistler indi bu ýeňşini bellemäge mynasypdyrlar.Emma dabaralar gutaransoň, plastiki hapalanmagy azaltmak isleýänleriň hemmesi 2024-nji ýyla çenli köp işlemeli bolarlar: anyk ýerine ýetiriş mehanizmleri, möhüm bir gural boljak güýçli gural üçin göreşmeli bolarlar ilkinji nobatda plastmassa önümçiliginiň azalmagy we bu plastik galyndylaryň mukdaryny azaldar.
“Bu öňe tarap möhüm ädim, ýöne üstünlik ýolunyň kyn we kyn boljakdygyny hemmämiz bilýäris.Käbir ýurtlar, käbir korporasiýalaryň basyşy astynda, gowşak netije almak üçin prosesi gijikdirmäge, ünsüni sowmaga ýa-da lobbi etmäge synanyşarlar.Nebit-himiýa we gazylyp alynýan ýangyç kompaniýalary önümçiligi çäklendirmek baradaky tekliplere garşy çykarlar.Governmentshli hökümetleri çalt we hyjuwly gepleşikleri geçirmäge we daşky gurşawy goraýjy jemgyýetçilik guramalary we has giň raýat jemgyýeti üçin görnükli sesi üpjün etmäge çagyrýarys "-diýdi.
Kampaniýa alyp barýanlar, şeýle hem, plastmassadan iň köp zyýan çeken şol jemgyýetleriň stoluň başynda oturmagyna göz ýetirmeli bolarlar: plastmas iýmit önümlerinden we nebithimiýa önümçiliginden hapalanmalara, zibilhanalara, poligonlara, plastmassalaryň açyk ýakylmagyna, himiki gaýtadan işleýän desgalara we ýakylýan otlara;adalatly we howpsuz iş şertleri kepillendirilmeli plastiki üpjünçilik zynjyry boýunça resmi we resmi däl işçiler we galyndylar;şeýle hem sarp edijileriň sesleri, ýerli halklar we plastmassa hapalanmagy we nebit çykarmak zerarly zyýan çeken deňiz we derýa baýlyklaryna garaşly jemgyýetler.
“Bu meseläniň ähli plastmas gymmatlyklar zynjyrynda çözülmelidigini ykrar etmek, plastmassa pudagynyň bozulmalaryna we ýalan hekaýalaryna garşy durýan toparlar we jemgyýetler üçin ýeňiş.Biziň hereketimiz, bu prosese manyly goşant goşmaga we baglaşylan şertnamanyň plastik hapalanmagynyň öňüni almaga we duruzmaga kömek etmäge taýýardyr. "
Iş wagty: 13-2022-nji sentýabr
